Amerika’da bulunan ve Türkiye’de de yeni yeni benzeri oluşumları görülen ‘’Erken Müdahale’’ Sistemi Nedir?

Bir bebeğin 3 yaşına kadar beyninin fiziksel büyümesinin % 90’ını tamamlanır. Doğumdan sonra nöronlar arası bağlantılar (synapses) oluşmaya başlar. İlk bir yıl içerisinde milyonlarca bağlantı oluşmuş olur. 2 yaşında bir bebeğin beynindeki bağlantılar bir yetişkin beynindekilerden iki kat daha fazladır. Dışarıdan uyarı almamış nöronlar diğer nöronlarla bağlantıya geçmezler. Amerikan Eğitim sistemi de bunu göz önünde bulundurarak ‘Erken Müdahale’ sistemini kurmuş ve ilk 3 yaşta dil, fiziksel veya gelişimsel herhangi bir konuda geri kalan çocuklara özel ihtimam göstermektedir. Bebeğe tanı konulduktan sonra aile bir ‘Erken Müdahale’ şirketine yönlendirilir. Tanı genelde ilk 2 yaşta konulur ve tanı sonrasında tedavi için bebeklerin yönlendirildiği bu şirketlere ‘Erken Müdahale Şirketleri’ adı verilir. Bu şirketlerde bulunan tedavi ekibinde bir konuşma terapisti, bir psikolog, davranış terapisti, özel eğitimci, iş uğraşı terapisti (İş- uğraşı terapisti, duyu bütünleme terapisi veren ve günlük iş aktivitelerini yöneten kişidir) bulunur. Çocuğun fiziksel durumuna bağlı olarak bir fizyoterapist de bulunabilir. Eğitim sadece çocuğa verilmez. Ayda bir bütün tedavi ekibi toplanır ve aileyle birlikte ‘Aile& Tedavi Takımı Toplantısı’ yapılır. Bu toplantıda hem aileye bir ay içerisinde çocukta ne gibi gelişmeler oldu bununla alakalı bilgi verilir, hem de gelecek ay içerisinde birlikte nasıl hareket edilmesi gerektiği ve tedavi planının nasıl olması gerektiği hakkında konuşulur. Haftada bir ebeveynlere veya çocuğa bakan kişiye çocukla evde nasıl çalışması gerektiğine dair eğitim verilir. Çünkü anne- baba ya da bakıcı çocukla gün boyu birliktedir. Oyun da bir eğitim, yemek yemek de bir eğitimdir. Ebeveynler ve varsa bakıcılar, eğitimi günlük yaşama entegre eden kişidir. Aile ve varsa bakıcılar mutlaka eğitime dahil olmalı, terapistlerinden de evde nasıl çalışabileceğine dair bilgiler almalıdır. ‘Erken Müdahale’ sisteminde terapiler ailenin isteğine göre, evde, kreşte veya şirkette verilebilir. Bu programda 0-3yaş arası çocukların haftada 2o saat üzerinde eğitim görme hakkı vardır.  Haftalık seans saatleri ve seans sayıları bebeklerin ihtiyacı göz önünde bulundurularak resmi bir komite tarafından belirlenir. Çocuk 3,5 yaşına kadar ‘Erken Müdahale Sistemi’nde eğitim devam eder. Sonrasında çocuklar ‘CPSE’ adı verilen özel programlara yönlendirilir. Çocuğun durumuna göre çocuk ya okul hayatında normal sınıflara dahil olur veya kaynaştırma sınıfına devam eder veya çocuğun durumu ağır ise, örneğin ağır otizmli çocuklar için, otizm’in tedavi edildiği özel okullarda yoğun bir eğitimle (haftada 35- 40 saat) tedaviye devam edilir. Bu sistemin benzeri sistemler de, henüz devlet desteği olmamakla birlikte yavaş yavaş ülkemizde oluşturulmaya çalışılmaktadır. Bu sistemde en önemli nokta, herşeyden once tedavinin bir ekiple yapılmasıdır.Amerika’da böyle bir ‘Erken Müdahele’ şirketinde çalışmış biri olarak, ülkemizde maalesef sık rastladığımız ‘Otizm de konuşma terapisine gerek yok’, ‘Biz bunu sadece özel eğitimle çözüyoruz’ ya da ‘Biz bunu sadece duyu bütünlemesiyle çözüyoruz’ ya da ‘Çocuk konuşma terapisine hazır değil.’ gibi tavırlar sergileyen kişilere itibar etmemenizi, ve çocuğunuzun eğitimini geciktirmemenizi öneriyorum. Bebekler 6 ayda bir ünsüz ve bir ünlü sesi birleştirerek heceler üretir. İstemediği sevmediği yiyeceklere yüzünü çevirerek tepki gösterir, ‘Cee’ oynamaya başlar. Bebekler 3 ayda göz kontağı kurmaya başlar ve 6 ayda göz kontağı çok iyidir. Demek istediğim 6 Aylık çocukların bile belli bir iletişim kapasitesi vardır. Benim New York’ta çalıştığım şirket yoğunluklu olarak Otizm’li çocukların tedavisini yapan bir şirketti ve  şirkette her bir otizmli çocuğu tedavi etmek için bir ekip kurulurdu. Bu ekipte bir Konuşma terapisti, bir iş uğraşı terpisti, bir özel eğitimci ve gerekli ise yani çocukta bir kas güçsüzlüğü gibi bir durum var ise bir de fizyoterapistten oluşurdu. Bütün ekip elemanlarının birbirlerinden ve ne üzerine çalıştıklarından haberleri olurdu. Söylediğimiz gibi ilk 3 yaşta beyin gelişimi muazzam, 3 yaştan sonra bu hız biraz daha düşmekte, 5 ve 7 yaşta biraz daha düşmektedir. Bize 3 yaşında gelen bir çocukla 7 yaşında gelen bir çocuğun apraksisini karşılaştırdığımızda, 7 yaşta gelen bir çocuğun apraksisi çok daha oturmuş bir vaziyettedir ve tedavi etmek daha zordur. Dolayısıyla aileler terapiye mümkün olduğunca erken başlamalı ki hem çocukta konuşma problemleri oturmamış olsun, hem de çocuk kendini ifade edemediği için ekstra davranışsal problemler de geliştirmemiş olsun. Tedaviyi tek bir koldan almak çözüm değil çocuğun ihtiyacına bağlı olarak tedaviyi her bir uzmanın konusunda profesyonelleştiği bir ekipten almak yada araştırıp aynı merkezde olmasa dahi konusunda uzman profesyoneller bulup bu  profesyoneller arasında iletişim sağlamak gereklidir.

ERKEN MÜDAHALE, çocukların gelişimindeki gecikmeyi erkenden farkedip doğru doktora başvurmak, bir an evvel tanıyı alıp, tedavi sürecine çocuğun yaşı büyümeden,  ikincil problemler oluşmadan (örn.,psikolojik, davranışsal) ve özellikle 0-3 yaş aralığındaki MUAZZAM BEYİN GELİŞİMİNİN olduğu dönemi kaçırmadan başlamak demektir.

Hazırlayan: Ümmühan Erkoç

New York Eyaleti Çalışma Lisanslı

Dil ve konuşma Bozuklukları Uzmanı, MS, CCC-SLP