YUTMA ÇİĞNEME PROBLEMLERİ VE TEDAVİ Yöntemleri

1)Çocuklarda Yutma Bozuklukları ve Tedavi Yöntemleri

2) Yetişkinlerde Yutma Bozukları ve Tedavi Yöntemleri

Ağız İçi ve Yüz Duyarlılığını Azaltmak İçin Öneriler

• Neyi neden yaptığınızı bilin – sistemli olun, her aktivitenin amacını anlamaya çalışın.
• Çocuğunuzu tanıyın – çocuğunuz verdiğiniz uyarıların çok fazla olduğuna dair işaretler verecektir, veya daha fazla uyarı almaya hazır olduğunu bildirecektir.
• Vücudun uç kısımlarından başlayıp orta kısımlara doğru ilerleyin; bu, çocuğa gelecek olan uyarılara karşı hazırlanması için zaman verir.
• Sistemli Davranın, her seferde birtek  unsur değiştirin:
  • Çevre – çevreden gelecek olan duyusal uyarıları en aza indirgemeye çalışın, böylece sizin sağlamakta olduğunuz uyarıları arttırmamış olursunuz.
  • Titreşim – kas gücünü arttırır, kısa sürede çok uyarı sağlar.
  • Bastırma, basınç sağlama – hafif basınç, özellikle aşırı duyarlı bir duyu sistemine sahip çocuklarda rahatsız edici olabilir; yavaş ve derin basınç uygulayın.
  • Doku/Yapı – yiyecek vermeden önce, çocuğun tercih ettiği dokulardaki objeler ile uyarı sağlayabilirsiniz: kumaş, diş fırçası, titreyen diş fırçası vb.; yiyecek vermeye çocuğun tercih ettiği şeylerle başlayın, giderek daha değişik yiyecekler de ekleyin.
  • Sıcaklık – Oda sıcaklığı en az uyaran sıcaklıktır; ılık veya soğuk dereceler ile daha çok uyarı sağlamayı tercih edin.
  • Tat – tatlı, ekşi, tuzlu, baharatlı tatların kişiye göre farklı etkileri olabilir. Küçük miktarlardaki yiyecek sunumlarında duyusal uyarıyı azamiye çıkarmak için bu değişik tatlardan yararlanabilirsiniz.
• Çocuğunuzun katılımcı olmasını sağlayın – değişik şeyleri ağzına koymasına izin verin; yiyecek sunumlarında durumu kontrol etmesine izin verin.
• İşlevi, fonksiyonelliği unutmayın! – Her duyusal uyarım aktivitesine işlevsel bir aktivite ile devam edin – yeni bir yiyecek veya içecek sunumu gibi. Diş fırçalama, duyusal uyarıyı arttıran, çocuğun günlük rutinine kolayca uyarlanabilen, ayrıca hijyen sağlayan işlevsel bir aktivitedir.
• Her oral stimülasyon/uyarı ve yeme seansını pozitif bir şekilde sonlandırın.
• Dikkat dağıtıcı etkenleri dikkatlice seçin. Neden seçtiğinizi ve bununla ne başaracağınızı bilin.

1) ÇOCUKLARDA YUTMA BOZUKLUKLARI (Skybd derneğinden alıntıdır.) 

Yutma Bozukluğu Nedir?

Yutma bozukluğu/disfaji yutmanın değişik basamaklarında ortaya çıkabilir:

• Oral faz-emme, çiğneme ve yiyecek-içeceği yutağa doğru hareket ettirme
• Farengeal faz-yutmanın başlatılması, lokmanın yutaktan boğaza doğru sıkıştırılarak gönderilmesi, nefes yolunun kapanması ile lokmanın nefes borusuna kaçışının (aspirasyon) ya da boğulmanın önlenmesi
• Özefageal faz-yemek borusunun üst ve alt bölümlerindeki sfınkterlerin açılıp kapanarak kasılmalarla lokmayı sıkıştırıp aşağıya doğru göndermesi

Çocuklarda beslenme ve yutma bozukluklarının ortaya çıkış sebeplerinden bazıları nelerdir?

Sinir sistemi problemleri (serebral palsy, menenjit, ensefalopati)

• Gastrointestinal problemler
• Prematür doğum, düşük doğum kilosu
• Kalp hastalığı
• Damak/dudak yarığı
• Solunum yolunu etkileyen durumlar

Beslenme ve yutma bozukluklarının belirtileri nelerdir?

Çok küçük çocuklarda:

• Beslenme sırasında vücudun kasılması, yay şeklini alması
• Beslenme sırasında iritabilite ya da uyanık kalma problemi
• Değişik kıvamlardaki yiyecekleri reddetme
• Beslenme zamanının uzaması (30 dakikayı aşması)

Genel çocuk popülasyonunda:

• Lokmanın ağız kenarından fazlaca miktarda dökülmesi, akması
• Yutma sonrasında ıslak, yapışkan, kısık ya da nefesli sesin ortaya çıkması
• Yemek sırasında öksürük ya da öğürme
• Tekrarlayan pnömoni ya da solunum yolu enfeksiyonları
• Nefes alış-verişle yutma işlemini koordineli olarak yapabilmede problem
• Sıkça ortaya çıkan tükürme
• Kilo almada ya da büyümede durma, azlık

Bu problemlerin çocukta ortaya çıkardığıetkiler nelerdir?

• Sıvı kaybı ya da yeterli besin alamama
• Aspirasyon (lokmanın nefes yoluna kaçması) riski
• Tekrarlayan pnömoni ve solunum yolu enfeksiyonlarının kronik akciğer hastalıklarına yol açması
• Yemek yemeyi içeren sosyal durumlarla ilgili olarak çekingenlik ve utangaçlığın, kendini ortamdan soyutlamanın ortaya çıkması

Çocuğum için kimden yardım alabilirim?

Çocuğunuzun beslenme ve yutma probleminin olası sebebi ile ilgili olarak doktoruyla görüşün. Bir dil ve konuşma patoloğu/terapisti çocuğunuzun beslenme ve yutmasını değerlendirmek üzere gerekli testleri uygulayacak, mümkün olan tedaviyi planlayıp yapacak uzmandır. Beslenme ve yutma problemlerinin teşhis ve tedavisinde sağlık alanında çalışan değişik konulardan uzmanlar biraraya gelerek durumu ele alacaklardır.

Bir dil ve konuşma patoloğu/terapisti yutma bozukluklarını değerlendirmek için ne yapar?

• Çocuğunuzun medikal hikayesini, gelişimini ve semptomlarını dikkatle dinler, inceler
• Yutma işleminde kullanılan kasların kuvvetini ve hareket kabiliyetini değerlendirir
• Çocuğunuzun yeme-içme sırasındaki duruşunu/postürünü ve davranışlarını incelemek için beslenmeyi gözlemler
• Yutmayı değerlendirebilmek icin bazı özel testler uygulayabilir

Yutma bozukluğunu iyileştirmek için nasıl bir tedavi uygulanır?

Yutma bozukluğunun sebep ve belirtilerine bağlı olarak tedavi seçenekleri değişir ancak tedavi şunları içerebilir:

• Beslenme ve yutma işleminde kullanılan kasların kuvvetini, duyusunu ve koordinasyonunu geliştirici yönde egzersizler
• Beslenme ve yutmayı geliştirecek yönde özel yiyecekler, araçlar ve teknikler önermek

Aile bireyleri, anne-baba yutmayı iyileştirmek için neler yapabilir?

• Çocuğun beslenme ve yutma problemini anlayabilmek amacı ile doğru soruları sorar
• Tedavi planını doğru şekilde anladığından emin olur
• Terapi seanslarına katılır, aynı yöntem ve önerileri evde, okulda uygular
• Çocuğun yakın çevresinde olup onun eğitiminden ve bakımından sorumlu olan diğer kişileri de bu konuda bilgilendirir.

2) YETİŞKİNLERDE YUTMA BOZUKLUKLARI (Skybd derneğinden alıntıdır.)

        Yutma Bozukluğu Nedir?

          Yutma bozukluğu/disfaji yutma işleminin değişik basamaklarında gerçekleşebilir:

• Oral faz – çiğnemede ve yiyecek-içecekleri ağızdan yutağa doğru hareket ettirmede güçlük
• Farengeal faz – yutmayı başlatmada, yiyecek-içecekleri yemek borusuna göndermekte, yiyecek ve içeceklerin yanlış yönde giderek nefes borusuna kaçmalarını önlemek için nefes borusunu kapatmada güçlük
• Özefageal faz – yemek borusu ve midedeki kasılma-gevşeme hareketlerinin gerçekleşmesinde ve yiyecek-içecekleri yemek borusundan aşağıya göndermekte güçlük

        Yetişkinlerde yutma bozukluğu görülmesinin sebepleri nelerdir?

          Sinir sisteminin hasarı:

• inme, beyin hasarı, omurilik hasarı
• Parkinson, Multipl Skleroz
• Amilotropik Lateral Skleroz (ALS/Lou Gehrig Hastalığı)
• Musküler distroş, serebral palsy
• Alzheimer

Baş-Boyun bölgesini ilgilendiren problemler:

• Ağız içi, gırtlak ve özefagus kanserleri

          Baş-boyun bölgesini ilgilendiren hasarlar veya cerrahi girişimler:

• Ağız hijyeninde problemler, çürük, eksik diş ve uygun olmayan protezler

Bunların yanı sıra diğer pek çok hastalık, durum ya da cerrahi girişim yutma bozukluklarının ortaya çıkmasına yol açabilir.

        Yutma bozuklukları kişileri nasıl etkiler?

• Beslenme yetersizliği ve dehidratasyon
• Pnömoni ve kronik akciğer hastalığı gelişmesine sebep verecek şekilde aspirasyon (yiyecek-içeceklerin nefes borusundan içeri kaçması) riski
• Yeme-içmeden daha az keyif alınması
• Yeme-içmenin dahil olduğu sosyal durumlarda utanma, sıkılma ve bu ortamlardan uzaklaşma

        Neler Disfaji’ye işaret eder, semptomları nelerdir?

• Yeme-içme sırasında ya da sonrasında öksürmek
• Yeme-içme sırasında ya da sonrasında sesin ıslak, balgamlı, hışırtılı olması
• Çiğneme ve yutma için normalden daha uzun çaba ve zaman harcanması
• Yiyecek-içeceklerin ağızdan dışarıya akması, dökülmesi ya da ağız içinde birikmesi
• Yemek sonrasında pnömoni (zaatüre) gelişmesi ya da göğüs konjesyonu oluşması
• Yeterli besin alamama sebebi ile kilo kaybı ya da dehidratasyon gelişmesi

Nasıl yardım alabilirim?

Diploma sahibi bir dil ve konuşma patoloğu/terapisti gerekli durumlarda yutma sağlığınızı değerlendirebilir ve tedavi sağlayabilir. Yutma bozukluğunuzun muhtemel medikal sebeplerini doktorunuz ile görüşün. Dil ve konuşma patologları/terapistleri, hekimler ve diğer sağlık uzmanları ile birlikte çalışarak yutma bozukluklarının teşhis ve tedavisini yapmak üzere uzman ve yetkili kişilerdir.

Dil ve Konuşma Patoloğu/Terapisti yutma bozukluğunun teşhisi için ne yapar

• Şikayetlerinizi ve tıbbi hikayenizi dinleyerek dikkatle inceler
• Dudaklar, dil,çene ve damak gibi yutma işleminde görev yapan organların kas kuvvetini ve hareket kabiliyetini değerlendirir
• Ağız içi ve boğazı ilgilendiren yutma problemlerini değerlendirmek için testler yapar

Tedavi nasıl yapılır?

Yutma bozukluğunun sebebi, belirtileri ve tipine göre tedavi seçenekleri de ciddi şekilde değişiklik gösterir. Dil ve konuşma patoloğu/terapisti şu önerilerde bulunabilir:

• Yutma işlemini kolaylaştırmaya yönelik egzersizler, pozisyonlama ve stratejiler kullanmak
• Yutması daha kolay ve güvenli olacak kıvamdaki yiyecek içeceklerle beslenmek

Aile bireyleri ve yakınları yutma bozukluğu olan kişiye nasıl yardımcı olabilirler?

• Problemi ve tedavi seçeneklerini doğru anlamak üzere yapıcı sorular sormak
• Tedavi programının uygulanabilmesi için yardımcı olmak:
• Egzersizlerin yapılmasına yardım etmek
• Önerilen yiyecek-içecek kıvamlarının hazırlanmasına yardımcı olmak, öneriler yönünde hareket edilmesini sağlamak
• Ne kadar yiyecek-içeceğin tüketildiğini takip etmek