Bu bölümde okuyacağınız bilgilerin büyük bir kısmı NEW YORK EYALETİ (AMERİKA) OTİZM VE YAYGIN GELİŞMSEL BOZUKLUKLAR RESMİ REHBERİNDEN ALINTIDIR.
ÖZEL EĞİTİM (OTİZM) |
- 1.Verbal Behavior:
Verbal Behavior ABA davranışsal tekniğine dayalı bir metottur fakat sözlü iletişimi öncelik alır ve Floortime’ın fonksiyonelliği ve günlük hayata genelleme kolaylığını ABA davranışsal yöntemi ile kombine eder.
Verbal Behavior yoğun öğretim ortamına, hızlı tempoya, ve öncelikle yetişkinden ardarda gelen sorulara ve sonrasında çocuktan gelen sorulara dayanır.
Doğru cevapları alabilip, pekiştirmek ve kafa karışıklığını önlemek için, verbal behavior metodu kolay ve zor beklentileri aktivitelere serpiştirir. Terapist çocuğu güçsüz olduğu noktalarda zorlar fakat çocuğun sıkılmasını ve özgüvenini kaybetmesini önlemek için çocuğun cevap verebileceği bazı kolay aktiviteleri de seansa serpiştirir.
Verbal Behavior sistematik ve hayli yapılandırılmış bir öğretim yaklaşımı olmasına karşın, bu metod geleneksel ABA ortamından ve Discrete Trial Teaching yönteminden ayrılmaktadır çünkü Verbal Behavior çocuğa verilen kopyaları belli bir deneme sayısı gerektirmeden, Floortime gibi, bir an evvel, mümkün olduğunca kısa sürede çocuğa verilen kopya sayısını azaltılmasını cesaretlendirir ve çocuğun beceri düzeyini bu şekilde araştırmaya yöneltir.
Bu çocuğun daha hızlı ilerlemesini ve daha çabuk başarmasını sağlar. Ayrıca çocuğun daha esnek davranmasını sağlar ve çocuğun düşünmeden aynı hareketi tekrar tekrar yapmasını (robotik bir şekilde) önler çünkü aktivite sırasında bir çok başlığa değinilir.
Floortime terapisindeki gibi, çocuğun ödülünü öğretmek için kullanır. Örneğin, birçok çocuk video izleyerek motive olur ama aynı zamanda öğrenir de.
Verbal Behavior kelimeleri öğretmeye fakat bu öğrettiği kelimelerin bütün anlamlarını da kullanarak öğrettiği kelimeleri genellemeye çabalar.
ÖRNEĞİN: Eğer çocuğa kahveyi öğretiyorsanız, çocuğun kahvayi öğrendiğini iddia ediyor olmanız için çocuğun aşağıdaki basamakların her birini yapabiliyor olması gerekir.
- MAND (İstemek)
- TACT(Sözel olarak kahveyi isimlendirmek, söylemek)
- ECHOIC (Sözel taklit)
- INTRAVERBAL (Soru cevaplama, “Senin favori sabah içeceğin nedir?”)
- RECEPTIVE (Sözel olmayan anlama, ‘Kahveyi bana uzat.’),
- RFFC (Katogorilendirerek anlama, fonksiyonunu anlama ve dış görünümünü tarif edebilecek şekilde anlama)
- basamaktan 6. Basamağa kadar genelleme yapılır ve çocuğun sadece cismin nerede olduğunu göstermeyi öğrenmesi veya sözel olarak ifade etmeyi öğrenmesi önlenir (ABA’da olduğu gibi).
Verbal Behavior günden güne öğrenmeye vurgu yapar ve fonksiyonel öğrenmeyi sağlamak için kahvenin ne olduğunu kapsamlı olarak konu içerisinde öğretir.
2) ABA (Applied behavior analysis- Uygulamalı Davranış Analizi): NEW YORK eyaleti uygulamalı davranış analizini (ABA) ve davranış uygulama stratejilerinin Otizm’li çocukların eğitim programlarına mutlaka dahil edilmesini önermektedir. ABA yöntemi; üzerine uzun yıllardır bilimsel araştırmalar yapılan ve tedavide faydası ispatlanan bir yöntemdir. Dolayısıyla Amerika’da devlet okullarında kullanılan tek özel eğitim yöntemidir. DIR- Floortime modelinin Otizm tedavisi üzerinde etkinliğinin henüz bilimsel olarak KANITLANAMAMIŞ olması nedeniyle DIR- Floortime eğitimi sayıca az olan DIR- Floortime okullarında ve bazı özel kliniklerde verilmektedir. ABA olarak bilinen bu metod; çocuğun kendi yaş düzeyinde edinmesi gereken fakat henüz edinmediği becerileri kazanması için uygulanan, davranışlarını değiştirmeyi sağlayan bir özel eğitim metodudur. Pozitif davranışın ortaya çıkması için çocuğa uyaranlar verilir ve çocuk pozitif davranışı üretince çocuğa ödül sunulur. Ödül çocuğu övmek, çocuğa sarılmak, çok sevdiği bir oyuncak vs. olabilir. Bu metodda; hedeflenen beceri küçük parçalara ayrılarak, becerinin edinilmesi daha kolay bir hale getirilir. ABA yöntemi genellikle, masa başında çalışmayı gerektirir, günlük yaşama da genelleme çalışmaları yapılır.
3) DIR- Floortime: DIR- Floortime modelinin Otizm tedavisi üzerinde pozitif etkinliğini henüz bilimsel olarak KANITLANAMAMIŞTIR ve birincil tedavi yöntemi olarak kullanılması önerilmemektedir (NEW YORK EYALETİ- AMERİKA, OTİZM VE YAYGIN GELİŞMSEL BOZUKLUKLAR RESMİ REHBERİNDEN ALINTIDIR.) Floortime/ DIR (Gelişimsel, Bireysel Farklılıklara, ve karşılıklı ilişkilere dayanan) yaklaşım modeli; Otizmli, Aspergerli, ve diğer gelişimsel bozukluklara sahip çocuklar için kullanılan gelişimsel bir tedavi yaklaşımıdır. Floortime çocuğun gelişimsel seviyesini ve güçlü noktalarını belirler, ve bunun üzerine yeni şeyler inşa eder. Floortime, ailelenin ya da terapistin çocuğun ilgisini çeken oyun yada oyuncağı vs. (ilgilendiği noktaları) farkedip, çocuğun ilgilendiği şeyi kullanarak çocuğun dünyasına girmeye ve çocuğun liderliğinde karşıklı etkileşimi başlatmaya fokus olur. DIR- Floortime; farklı gelişim özellikleri gösteren bebek ve çocukların değerlendirilmesi ve gelisiminin desteklenmesi için bir sistem sunar. DIR- Floortime Yönteminde; Otizm’li çocukların çoğunlukla hakim olamadığı, kaçırdığı, bilişsel ve duygusal gelişimi tanımlayan, altı gelişim basamağı şöyle belirlenmiştir:
Gelişim basamaklarını kısaca özetlersek:
Basamak 1. Sakin kalabilmek ve dikkatini verebilmek,
Basamak 2. Karşısındaki ile ortak ilgi kurabilmek ve sürdürmek,
Basamak 3. Amaca dayalı iki yönlü iletişim veya sıralı iletişim kurabilmek. Örn. Gülmek, gıdıklamak, oyun sırasında bir sonraki olacak yada yapılması gereken şeyi tahmin edebilmek.
Basamak 4. Karşısındaki kişi ile birlikte, belli bir düşünce doğrultusunda davranışlarını organize edebilmek ve birlikte problem çözebilmek. Örn, sözlü veya sözsüz iletişimle, el- kol harketleri vs., istek, üzüntü, ve ihtiyaçları vs. belli edebilmek.
Basamak 5. Karşısındaki ile birlikte sembolik ve yaratıcı oyun oynamak,düsünceler arasında köprü kurarak ilişkilendirmek. Sadece ihtiyaç ve istekler hakkında değil, düşünceler ve fikirler hakkında da konuşabilmek.
Basamak 6. Fikirler hakkında köprü kurmak. Mantıklı, yada duygusal, veya sonuca dayalı düşünceler geliştirebilmek. Gerçekle, gerçek olmayanı ayırt edebilmek.
Çoğu normal gelişen çocuk 5 yaşına kadar bu becerileri geliştirir. Fakat Otizm’li çocuklar bu gelişim basamaklarında sorunlar yaşar veya bu gelişim basamaklarını kaçırır. Çocuğun temel becerileri, çocuğun ilgisine fokus olarak ve ailenin çocukla anlamlı oyunlarıyla güçlendirilirken, bir yandan da çocuk bu gelişim basamaklarını tırmanır.
DIR- Floortime yöntemi ABA yönteminin günlük hayata genellenmesinin zor olmasına dair getirilen eleştirilere yönelik olarak ortaya çıkmıştır.
Cevap Yazın